خاموشی‌های نامتوازن تهران، بحث‌هایی را در مورد عدالت اجتماعی در دسترسی به انرژی برانگیخته است

پایتخت ایران با قطعی‌های مجدد برق دست و پنجه نرم می‌کند، اما شواهد فزاینده‌ای نشان می‌دهد که بار قطعی برق به طور نامتوازن در سراسر شهر توزیع می‌شود و نگرانی‌هایی را در مورد عدالت اجتماعی و سوگیری نهادی در مدیریت خاموشی ایجاد کرده است.

طبق گزارش‌های رسانه‌ها و ساکنان ایران، محله‌های کارگرنشین در جنوب و غرب تهران روزانه تا چهار ساعت قطعی برق را تجربه می‌کنند، در حالی که مناطق مرفه‌تر در شمال تا حد زیادی تحت تأثیر قرار نگرفته‌اند.

این اختلاف که زمانی موضوع گمانه‌زنی در میان شهروندان بود، اکنون توسط روزنامه هم میهن، با گرایش اصلاح‌طلبانه، تأیید شده و در اظهارات مقامات انرژی و نمایندگان مجلس نیز به آن اذعان شده است.

یک تحقیق میدانی اخیر توسط «هم میهن» نشان داد که تقریباً ۷۵ درصد از خاموشی‌های ثبت‌شده در استان تهران در دو ماه اول سال تقویمی ایران (که از ۲۰ مارس آغاز شد) در مناطق کم‌درآمد رخ داده است. در مقابل، برق در مناطق شمالی ثروتمندتر، حتی در دوره‌های اوج مصرف، بدون وقفه باقی مانده است.

در حالی که شرکت توزیع برق تهران برنامه خاموشی‌های بهاری را منتشر کرده بود، ساکنان محله‌های حاشیه‌نشین می‌گویند قطعی برق به طور غیرقابل پیش‌بینی و بسیار بیشتر از آنچه اعلام شده، رخ داده است.

یکی از ساکنان اسلامشهر، حومه جنوبی تهران، به صورت آنلاین نوشت: «ما روزی دو بار قطعی برق داریم - که گاهی هر بار تا دو ساعت طول می‌کشد.» در همین حال، یکی از ساکنان منطقه ۲، در شمال تهران، از شروع دوره خاموشی تاکنون هیچ قطعی برق گزارش نکرده است.

این اختلافات موجی از انتقادات را در رسانه‌های اجتماعی و از سوی چهره‌های عمومی برانگیخته است.

حسین سلاح‌ورزی، اقتصاددان برجسته و رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران، نوشت: «اگر درست باشد که قطعی برق در جنوب تهران بیشتر از شمال است، پس مشکل ما نه تنها عدم تعادل انرژی است، بلکه شکست عدالت اجتماعی نیز هست.»

یک مقام ارشد شبکه برق منطقه‌ای تهران در گفتگو با «هم میهن» اذعان کرد که الگوی خاموشی تصادفی نیست. این منبع ناشناس گفت: «برای حفظ ثبات شبکه، ما خاموشی‌ها را در مناطق دورافتاده متمرکز می‌کنیم.»

«قطعی برق در مرکز یا شمال تهران پیامدهای سیاسی و رسانه‌ای دارد که ما سعی می‌کنیم از آنها اجتناب کنیم.»

مسئله دسترسی نابرابر به انرژی محدود به تهران نیست.

حسین حق‌وردی، نماینده مجلس از شهرهای ملارد، شهریار و قدس در استان تهران، علناً وزارت نیرو را به تخصیص تبعیض‌آمیز انرژی متهم کرده است.

حق وردی در نامه‌ای به عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو، اعلام کرد در حالی که مناطق صنعتی پایتخت با سهمیه خاموشی ۵۰ مگاواتی مواجه هستند، شهرک‌های مسکونی و صنعتی مجاور با چهار برابر این میزان مواجه هستند.

او نوشت: «این اختلاف فاحش غیرقابل قبول است و باعث نارضایتی گسترده شده است.»

با افزایش دما و افزایش تقاضا برای خنک‌سازی - به‌ویژه از طریق کولرهای آبی پرمصرف - مصرف روزانه آب تهران از ۳.۱ میلیون متر مکعب فراتر رفته است.

ظرفیت برق‌آبی ایران - که زمانی جزء کلیدی سبد انرژی بود - به دلیل خشکسالی تاریخی به شدت کاهش یافته است.

مقامات هشدار داده‌اند که ادامه مصرف بیش از حد می‌تواند به قطعی‌های شدیدتر منجر شود، و احتمال خاموشی‌های تنبیهی ۱۲ ساعته برای مصرف‌کنندگان بیش از حد مزمن وجود دارد.

اما منتقدان معتقدند که رویکرد فعلی به سهمیه‌بندی انرژی فاقد شفافیت است و نابرابری‌های سیستماتیک را تقویت می‌کند.

یک متخصص سیاست‌های زیست‌محیطی در تهران که نخواست نامش فاش شود، گفت: «شما نمی‌توانید از شهروندان بخواهید که فداکاری کنند، در حالی که مناطق ممتاز را از عواقب آن محافظت می‌کنید. این فقط یک نقص فنی نیست - این یک مسئله مدیریتی است.»

با توجه به اینکه هیچ چشم‌انداز فوری برای تسکین اوضاع وجود ندارد، دولت تحت فشار فزاینده‌ای است تا اطمینان حاصل کند که تلاش‌های حفاظتی - و پیامدهای آنها - به طور عادلانه توزیع می‌شوند.

همانطور که در یکی از سرمقاله‌های «هم میهن» آمده است: «نقشه خاموشی‌ها در حال تبدیل شدن به یک نقشه اجتماعی است - و چیزی بیش از اینکه فقط چه کسی برق دارد را روشن می‌کند.»