از «شیر آفریقایی» تا «سیمبا»: مراکش در خط مقدم چشم‌انداز امنیتی پایدار پان‌آفریقایی

در یک بستر منطقه‌ای که به سرعت در حال تغییر است و با تحولات عمیق ژئوپلیتیکی مشخص می‌شود، رزمایش نظامی چندملیتی «شیر آفریقایی» که بیست و یکمین دوره آن از ۱۲ تا ۲۳ مه ۲۰۲۵ در مراکش برگزار شد، به عنوان یک بستر استراتژیک مهم برای بازتعریف امنیت آفریقا برجسته است. این رزمایش که با رهبری مشترک مراکش و ایالات متحده برگزار می‌شود، قلب یک پروژه بلندپروازانه به نام «سیمبا» - یک ساختار چندملیتی یکپارچه از تیپ‌های آفریقایی - است که با هدف ایجاد امنیت مستقل و پایدار در آفریقا، در هماهنگی کامل با «دکترین ابیجان» که توسط پادشاه محمد ششم در سال ۲۰۱۴ اعلام شد، برگزار می‌شود.

دوره ۲۰۲۵ رزمایش شیر آفریقایی با مشارکت بیش از ۱۰،۰۰۰ سرباز از ۴۰ کشور در شش منطقه مراکش: اغادیر، طانطان، تیزنیت، قنیطره، بن غریر و تفنیت، نقطه عطفی تاریخی را نشان می‌دهد. این رزمایش در مرحله اولیه خود (۲۲ تا ۳۰ آوریل) به تونس نیز گسترش می‌یابد که بُعد قاره‌ای آن را تقویت می‌کند. فراتر از مانورهای ساده، این امر مبنایی برای تأمل در مورد یک مدل امنیتی آفریقایی است که دانش فنی غرب و مشروعیت منطقه‌ای را با هم ترکیب می‌کند.

در مواجهه با شکست رویکردهای خارجی مانند عملیات‌های فرانسوی «سروال» و «بارخان» در ساحل، که از فقدان مشروعیت محلی و عدم درک پویایی اجتماعی آفریقا رنج می‌بردند، رزمایش شیر آفریقایی جایگزینی مبتنی بر رهبری و همکاری آفریقایی ارائه می‌دهد. این جهت‌گیری استراتژیک مورد استقبال کارشناسانی مانند عبدالحکیم یمانی، رئیس موسسه هورایزن ژئوپلیتیک، قرار گرفته است که بر اهمیت یک استراتژی جامع به رهبری بازیگران محلی تأکید دارد.

به نظر می‌رسد مراکش بازیگر اصلی در این احیای امنیت در آفریقا باشد. محیط پایدار، نهادهای مستحکم، ارتش مدرن مطابق با استانداردهای ناتو و دیپلماسی نظامی فعال، این پادشاهی را به یک رهبر طبیعی تبدیل کرده است. این کشور از ایجاد پایگاه‌های نظامی خارجی خودداری می‌کند، که این امر حاکمیت ملی آن را حفظ می‌کند و در عین حال همکاری نظامی پیشرفته را حفظ می‌کند. تجربه او در عملیات حفظ صلح تحت نظارت سازمان ملل متحد، به ویژه در جمهوری آفریقای مرکزی و جمهوری دموکراتیک کنگو، تعهد آفریقایی او را نشان می‌دهد.

پروژه «سیمبا» که توسط موسسه هورایزن ژئوپلیتیک پیشنهاد شده است، با ایجاد یک ساختار دائمی، قصد دارد تجربه شیر آفریقایی را نهادینه کند. دومی به یک ستاد سیار دوزبانه (عربی/انگلیسی) مجهز خواهد بود که واحدهای منطقه‌ای از ECOWAS یا G5 Sahel را در خود جای می‌دهد. تمرکز بر اطلاعات، پهپادها، امنیت سایبری و گسترش دامنه نفوذ به خلیج گینه و سواحل اقیانوس اطلس خواهد بود.

این رویکرد تنها به جنبه نظامی محدود نمی‌شود. این طرح ابعاد توسعه را در بر می‌گیرد: استقرار پهپادها برای نظارت، آموزش نیروهای محلی، حمایت از پروژه‌های اجتماعی مانند دسترسی به آب، مراقبت‌های بهداشتی و آموزش. همه اینها بخشی از یک منطق منطقه‌ای است که با ابتکاراتی مانند «دسترسی به اقیانوس اطلس» برای کشورهای ساحل سازگار است.

بنابراین، «شیر آفریقایی ۲۰۲۵» نه تنها نمایش قدرت است، بلکه پیدایش یک الگوی امنیتی جدید آفریقایی است که توسط «سیمبا» تجسم یافته و توسط مراکشی رهبری می‌شود که پایدار، مشروع و متمرکز بر آینده قاره است. چالش واقعی پیش رو همچنان تثبیت مالکیت آفریقایی، مشارکت بین‌المللی متوازن و تحقق مزایای ملموس برای جمعیت‌های آفریقایی است.