تعلیق همکاری بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به چه معناست؟

تصمیم ایران برای تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) نقطه عطف نگران‌کننده‌ای در بحران هسته‌ای جاری است و نگرانی‌های جدی را در مورد شفافیت برنامه هسته‌ای ایران ایجاد می‌کند.

این تصمیم که پس از تصویب مجلس و شورای نظارت بر قانون اساسی توسط رئیس جمهور ایران اعلام شد، در پاسخ مستقیم به حملات اسرائیل و آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران در ماه گذشته اتخاذ شده است. این تصمیم مبتنی بر ماده ۶۰ کنوانسیون وین ۱۹۶۹ است که به یک کشور اجازه می‌دهد در صورت تهدید امنیت ملی خود، تعهدات خود را به طور موقت به حالت تعلیق درآورد.

پیامدهای مشخص آن چیست؟

این تعلیق به این معنی است که بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیگر به سایت‌های هسته‌ای ایران دسترسی نخواهند داشت و این امر توانایی جامعه بین‌المللی برای نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای تهران را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد. با این حال، اصطلاح «تعلیق» و نه «توقف قطعی»، نشان‌دهنده یک اقدام موقت است که مشروط به اخذ تضمین‌های امنیتی، از جمله حفاظت از تأسیسات هسته‌ای و دانشمندان ایرانی است.

ایران، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به انتقال اطلاعات حساس به اسرائیل متهم می‌کند و از این آژانس به دلیل سکوت در برابر حملات به زیرساخت‌هایش انتقاد می‌کند. بنابراین، دولت ایران درخواست رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، برای بازدید از سایت‌های آسیب‌دیده را رد کرد.

واکنش‌های نگران‌کننده بین‌المللی

آلمان این تصمیم ایران را یک "نشانه فاجعه‌بار" خواند، در حالی که اسرائیل از قدرت‌های غربی خواست تا همه تحریم‌ها علیه ایران را دوباره اعمال کنند. ایالات متحده، به نوبه خود، نگرانی فزاینده‌ای را در مورد پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران ابراز کرد.

کارشناسان اکنون نگرانند که نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران صرفاً به سرویس‌های اطلاعاتی متکی باشد. برخی حتی از یک "مرحله جدید و خطرناک‌تر" صحبت می‌کنند که با از دست دادن شفافیت و افزایش خطر تشدید تنش مشخص می‌شود.

تعلیق همکاری بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فقط یک اقدام سیاسی نیست، بلکه یک تغییر استراتژیک با پیامدهای گسترده است. این امر می‌تواند غنی‌سازی اورانیوم ایران را تسریع کند، مکانیسم‌های کنترل بین‌المللی را تضعیف کند و هرگونه تلاش برای بازگشت به توافق هسته‌ای را پیچیده کند. در یک زمینه منطقه‌ای که از قبل بی‌ثبات است، این تصمیم جامعه بین‌المللی را با یک چالش بزرگ جدید روبرو می‌کند.