اجلاس بریکس در ریو: میان وحدت شکننده و جاه‌طلبی‌های جهانی در مواجهه با تنش‌های بین‌المللی

بریکس، بلوکی که اکنون شامل ۱۱ کشور نوظهور (از جمله چین، هند، برزیل، روسیه، آفریقای جنوبی و همچنین ایران و اتیوپی) است، روز یکشنبه در ریو برای برگزاری اجلاسی تحت تدابیر شدید امنیتی تشکیل جلسه داد. از همان ابتدا، رهبران نگرانی خود را در مورد افزایش اقدامات حمایت‌گرایانه، به ویژه هدف قرار دادن تهدیدهای جدید تعرفه‌ای واشنگتن ابراز کردند، اگرچه هرگز به صراحت از ایالات متحده نام برده نشد.

اعضای این گروه در بیانیه‌ای مشترک، استفاده «یکجانبه» از تعرفه‌ها و موانع غیرتعرفه‌ای را محکوم کردند و آنها را رویه‌هایی خواندند که «تجارت جهانی را مختل می‌کند» و توسعه اقتصادی جهانی را به خطر می‌اندازد. این انتقاد ضمنی متوجه دولت ترامپ بود که جنگ تجاری را آغاز کرده است که پیامدهای آن هنوز قابل لمس است.

اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری ایالات متحده، به نوبه خود هشدار داد: اگر تا اوایل ماه اوت توافقی حاصل نشود، تعرفه‌های تا ۵۰ درصد اعمال خواهد شد. این تهدید مانند شمشیر داموکلس بر فراز شرکای تجاری واشنگتن آویزان است.

لولا زنگ خطر چندجانبه‌گرایی را به صدا درآورد

لوئیز ایناسیو لولا دا سیلوا، رئیس جمهور برزیل و میزبان این اجلاس، تصویری تاریک از صحنه بین‌المللی ترسیم کرد. او هشدار داد: «ما شاهد فروپاشی بی‌سابقه چندجانبه‌گرایی هستیم» و خواستار بازنگری در نظم جهانی تحت سلطه غرب شد.

با این حال، وحدت بریکس شکننده به نظر می‌رسد. غیبت قابل توجه شی جین پینگ، که برای اولین بار از زمان به قدرت رسیدنش اتفاق افتاده، و ولادیمیر پوتین که مجبور به سخنرانی از طریق ویدئو کنفرانس شد، نماد یک جبهه مشترک را تضعیف می‌کند. با این وجود، رئیس جمهور روسیه از شتاب این گروه تمجید کرد و اظهار داشت که «دوران نظام تک قطبی به پایان رسیده است».

ایران، غزه: مسائلی که تفرقه و اتحاد ایجاد می‌کنند

این اجلاس همچنین با موضع بریکس در مورد درگیری‌های خاورمیانه مشخص شد. در افتتاحیه، لولا بار دیگر «نسل‌کشی در غزه» را محکوم کرد، اتهامی که پیش از این بحران دیپلماتیک تلخی را بین برزیل و اسرائیل ایجاد کرده است.

بریکس در بیانیه خود خواستار «آتش‌بس فوری و بی‌قید و شرط» و «خروج کامل» نیروهای اسرائیلی از نوار غزه شد. در عین حال، اعضا حملات علیه ایران در ماه ژوئن را به شدت محکوم کردند و آن را «نقض قوانین بین‌المللی» خواندند - البته بدون ذکر نام عاملان.

در مورد این مسائل حساس، رسیدن به اجماع دشوار بود. مذاکره‌کنندگان ایرانی به طور قابل توجهی بر لحنی قاطع‌تر در مورد حملاتی که کشورشان را هدف قرار داده بود، اصرار داشتند که نشان‌دهنده تنش‌های داخلی در گروهی است که از زمان گسترش آن در سال 2023 ناهمگن‌تر شده است.

دستور کار فشرده: هوش مصنوعی، سلامت، آب و هوا

فراتر از مسائل ژئوپلیتیکی، بریکس قصد دارد همکاری خود را در چندین حوزه کلیدی تقویت کند. متن‌هایی در مورد هوش مصنوعی، سلامت و به ویژه آب و هوا در حال تهیه است. این موضوع آخر برای برزیل که میزبان COP30 در ماه نوامبر در شهر آمازونی بلم خواهد بود، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

در میان جاه‌طلبی‌ها برای رهبری جهانی و اختلافات داخلی، اجلاس ریو نقطه عطفی استراتژیک برای بریکس محسوب می‌شود. در جهانی که به طور فزاینده‌ای قطبی شده است، این بلوک در تلاش است تا پایه‌های یک تعادل بین‌المللی جدید را بنا نهد، در حالی که خود را به عنوان صدای جنوب جهان مطرح می‌کند. باید دید که آیا قادر خواهد بود با یک صدا صحبت کند یا خیر.