بریکس بی‌اعتمادی خود را به نظم جهانی غرب ابراز می‌کند

یازده کشور عضو بلوک بریکس، روز یکشنبه در ریودوژانیرو، تحت تدابیر شدید امنیتی، در بحبوحه افزایش تنش‌های تجاری و ژئوپلیتیکی، اجلاسی با اهمیت نمادین بالا برگزار کردند. این گروه که از سال ۲۰۲۳ گسترش یافته و کشورهایی مانند ایران و اتیوپی را نیز در بر می‌گیرد، به رهبری چین، هند، برزیل، روسیه و آفریقای جنوبی، قصد دارد خطوط قدرت جهانی را از نو ترسیم کند.

از همان ابتدا، رهبران انتقاد صریح، هرچند نه صریح، از ایالات متحده را ابراز کردند. آنها در بیانیه‌ای مشترک، استفاده «یکجانبه» از تعرفه‌ها و اقدامات حمایت‌گرایانه را محکوم کردند و به رویه‌هایی اشاره کردند که «تجارت جهانی را مختل» کرده و رشد اقتصادی جهانی را تهدید می‌کند. در کانون توجه: تهدیدهای جدید تعرفه‌ای که توسط واشنگتن مطرح شده است، با افزایش تا ۵۰ درصدی در اوایل ماه اوت، به گفته اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری ایالات متحده، قرار دارد.

لوئیز ایناسیو لولا دا سیلوا، رئیس جمهور برزیل و میزبان این اجلاس، نگرانی خود را در مورد بحران سیستم چندجانبه ابراز کرد. او با اعلام این خبر، خواستار بازنگری در توازن قوای بین‌المللی شد که به نظر او تحت سلطه غرب است.

اما در پسِ لفاظی‌های وحدت، اختلافات در حال آشکار شدن است. غیبت شی جین‌پینگ، که برای اولین بار از زمان به قدرت رسیدنش اتفاق افتاده بود، و مشارکت ولادیمیر پوتین تنها از طریق ویدئو کنفرانس، تصویر یک جبهه متحد را تضعیف کرد. با این حال، رئیس جمهور روسیه با ابراز اطمینان خاطر اظهار داشت که «دوران نظام تک قطبی به پایان رسیده است».

مناقشات در خاورمیانه جایگاه محوری در مباحثات داشتند. برزیل موضع تندی علیه اسرائیل اتخاذ کرد و «نسل‌کشی در غزه» را محکوم کرد، در حالی که کشورهای بریکس خواستار آتش‌بس فوری و خروج کامل نیروهای اسرائیلی شدند. در عین حال، حملات ژوئن علیه ایران بدون ذکر صریح نام عاملان، «نقض قوانین بین‌المللی» توصیف شد. مذاکرات داخلی در مورد این مسائل حساس، تنش‌های فزاینده در درون بلوکی را برجسته کرده است که از زمان گسترش آن ناهمگن‌تر شده است.

در کنار این مسائل ژئوپلیتیکی، کشورهای بریکس تمایل خود را برای تقویت همکاری در حوزه‌های استراتژیک نشان داده‌اند: هوش مصنوعی، سلامت و آب و هوا. در حال حاضر، پیش‌نویس متن توافق‌نامه‌ها، به ویژه در حال آماده‌سازی برای COP30 است که برزیل در ماه نوامبر در شهر آمازونی بلم میزبان آن خواهد بود.

با وجود جاه‌طلبی‌های این کشورها برای رهبری جهانی و جایگاهشان به عنوان صدای جنوب جهان، گروه بریکس هنوز برای بیان یک صدای واحد تلاش می‌کند. با این حال، اجلاس ریو نقطه عطفی در تأیید نظم جهانی چندقطبی نوپا است.