«بازآفرینی پیشرفت: شاخص توسعه انسانی در مواجهه با چالش‌های فردا»

رتبه‌بندی جهانی توسعه انسانی اخیراً نابرابری‌های قابل توجهی را بین کشورها نشان داده است که بر اهمیت اندازه‌گیری کیفیت زندگی فراتر از شاخص‌های اقتصادی به تنهایی تأکید می‌کند. شاخص توسعه انسانی (HDI) که توسط سازمان ملل در سال 1990 تهیه شد، پیشرفت اجتماعی و اقتصادی کشورها را با در نظر گرفتن چندین معیار کلیدی از جمله بهداشت، آموزش و استاندارد زندگی ارزیابی می کند. هدف اصلی این است که مردم را در قلب توسعه قرار دهیم و فراتر از داده های اقتصادی ساده برویم تا بهبود کلی در رفاه را منعکس کنیم.

این سیستم سه جنبه اصلی را اندازه گیری می کند: سلامت، از طریق امید به زندگی در بدو تولد. آموزش، از طریق تعداد سال های تحصیل و سال های برنامه ریزی شده تحصیل؛ و استاندارد زندگی که بر اساس درآمد ناخالص ملی سرانه ارزیابی می‌شود و بر اساس برابری قدرت خرید تنظیم می‌شود. سپس این عوامل با هم ترکیب و نرمال می شوند تا امتیازی بین صفر تا یک ایجاد شود، جایی که نمرات نزدیک به یک نشان دهنده سطوح بالاتر توسعه انسانی است.

در سال 2023/2024، سوئیس در صدر رتبه بندی قرار گرفت و پس از آن نروژ، ایسلند، هنگ کنگ و دانمارک، کشورهایی که شرایط زندگی استثنایی، به ویژه به لطف سیستم های بهداشتی با کیفیت، دسترسی به آموزش سطح بالا و درآمد بالا را ارائه می دهند، قرار دارند. در مقابل، کشورهایی مانند سومالی و سودان جنوبی نزدیک به انتهای رده بندی هستند و با چالش های قابل توجهی در دسترسی به بهداشت، آموزش و درآمد مواجه هستند.

با وجود محبوبیت، HDI محدودیت هایی دارد. اگرچه معیار مفیدی برای توسعه انسانی ارائه می دهد، اما عوامل مهمی مانند توزیع ثروت، برابری بین افراد، آزادی های اساسی یا حتی پایداری محیطی را در نظر نمی گیرد. به همین دلیل است که برخی از کارشناسان خواستار تجدید نظر در این شاخص هستند تا ابعاد دیگری را در بر گیرد که بتواند تصویر کامل تری از رفاه کلی ارائه دهد. به عنوان مثال، عدالت اجتماعی، حفاظت از محیط زیست یا رفاه جمعیت سالمندان جنبه هایی هستند که به گفته برخی، باید برای بازتاب بهتر کیفیت زندگی یک ملت ادغام شوند.

بنابراین، اگرچه HDI ابزار ارزشمندی برای مقایسه سطوح توسعه بین کشورها است، اما نباید آن را خیلی ساده‌گرایانه خواند. واقعیت رفاه انسان پیچیده و چند بعدی است و ارزیابی آن باید طیف وسیع تری از معیارها را در نظر بگیرد. بنابراین درخواست‌های فزاینده‌ای برای ایجاد شاخص‌های جامع‌تر وجود دارد و پذیرش آنها می‌تواند دید منصفانه‌تر و دقیق‌تری از پیشرفت بشر در مقیاس جهانی ارائه دهد.