سوریه آمادگی خود را برای بازگشت به توافق‌نامه عدم تعهد با اسرائیل اعلام کرد

سوریه با اعلام رسمی تمایل خود برای بازگشت به تعهداتش، توافق‌نامه عدم تعهد سال ۱۹۷۴ با اسرائیل را احیا کرده است. این خبر در جریان تماس تلفنی اسعد الشیبانی، وزیر امور خارجه سوریه، با مارکو روبیو، همتای آمریکایی‌اش، منتشر شد. این ابتکار سوریه که در بیانیه‌ای از سوی وزارت امور خارجه در دمشق اعلام شد، در زمان حساسی مطرح می‌شود، زیرا منطقه جنوبی این کشور شاهد تشدید حملات اسرائیل است، به گفته طرف سوری، تشدید سرعت حملات اسرائیل.

وزیر سوریه در جریان این تماس تلفنی بر «آرزوی سوریه برای همکاری با ایالات متحده برای بازگشت به توافق‌نامه سال ۱۹۷۴» تأکید کرد، اقدامی که ناظران آن را تلاشی برای بازگرداندن حداقل سطح تعادل و ثبات در بلندی‌های جولان پس از سال‌ها نقض میدانی و تشدید تنش‌ها در امتداد خطوط مقدم تفسیر کردند. طبق این بیانیه، دو طرف در مورد تحولات جنوب سوریه، از جمله حملات هوایی مکرر اسرائیل که هم اماکن نظامی و هم مناطق غیرنظامی را هدف قرار می‌داد، گفتگو کردند.

توافق‌نامه‌ی جداسازی، که در ۳۱ مه ۱۹۷۴، تحت نظارت سازمان ملل متحد، پس از جنگ اکتبر ۱۹۷۳ امضا شد، یکی از برجسته‌ترین توافق‌نامه‌های کاهش تنش بین سوریه و اسرائیل محسوب می‌شود. این توافق‌نامه منجر به عقب‌نشینی نیروهای اسرائیلی از مناطقی که در ارتفاعات جولان اشغال کرده بودند و ایجاد یک منطقه‌ی حائل تحت نظارت نیروی ناظر جداسازی سازمان ملل متحد (UNDOF) شد، نیرویی که حضورش تا به امروز با وجود چالش‌هایی که از زمان آغاز بحران سوریه در سال ۲۰۱۱ با آن مواجه بوده، ادامه دارد.

این توافق‌نامه به وضوح ممنوعیت حضور هرگونه نیرو یا تجهیزات نظامی سنگین در منطقه‌ی غیرنظامی را تصریح می‌کند و ایمنی غیرنظامیان را تضمین می‌کند. آتش‌بس دائمی، با یک مکانیسم نظارت بین‌المللی برای تأیید تعهد هر دو طرف. با این حال، گزارش‌های اخیر منتشر شده توسط سازمان ملل متحد، "نقض‌های جدی" توسط اسرائیل، از جمله ساخت خندق، حصار و تحرکات در خط حائل را تأیید کرده است که نقض مستقیم مفاد توافق‌نامه محسوب می‌شود.

ابتکار اخیر سوریه به عنوان بخشی از یک رویکرد دیپلماتیک جدید برای تلاش برای بازگرداندن نقش دولت سوریه بر بخشی از سرزمین‌های جنوبی آن، به ویژه پس از کاهش قابل توجه کنترل رژیم بر برخی مناطق و افزایش نفوذ ایران و شبه‌نظامیان وابسته به آن، تفسیر می‌شود. این امر اسرائیل را بر آن داشته است تا حملات خود را به بهانه جلوگیری از «تثبیت ایران» در ارتفاعات جولان تشدید کند.

از سوی دیگر، وزارت امور خارجه ایالات متحده هنوز موضع دقیقی در مورد دعوت سوریه صادر نکرده است، اما نشانه‌هایی در گزارش‌های مطبوعاتی پدیدار شده است مبنی بر اینکه واشنگتن با فعال‌سازی مجدد توافق‌نامه جدایی مخالفتی ندارد، مشروط بر اینکه تضمین‌های عملی و تعهد واقعی سوریه به مفاد توافق‌نامه و جلوگیری از تشدید اوضاع وجود داشته باشد.

این تغییر ممکن است دری را برای تغییر در جنوب سوریه باز کند، اما موفقیت آن همچنان منوط به توانایی دمشق در اعمال مستقل حاکمیت خود و توانایی جامعه بین‌المللی در تضمین اجرای متوازن توافق‌نامه است. با توجه به اختلافات، با توجه به پیچیدگی‌های منطقه‌ای و میدانی که از ویژگی‌های عرصه سوریه است، بازگشت به توافق ۱۹۷۴ همچنان آزمونی واقعی برای امکان احیای روند کاهش تنش در یکی از پرتنش‌ترین نقاط خاورمیانه است.