شکست آشکار آفریقای جنوبی در چارچوب بریکس برای اصلاح شورای امنیت سازمان ملل

آخرین نشست وزرای امور خارجه کشورهای عضو بریکس که در سال ۲۰۲۵ در ریودوژانیرو برگزار شد، شکاف عمیقی را در درون این گروه، به ویژه در میان اعضای آفریقایی آن، آشکار کرد. آفریقای جنوبی در تلاش خود برای کسب کرسی دائم در شورای امنیت سازمان ملل متحد، با شکست دیپلماتیک بزرگی روبرو شده است. در حالی که قرار بود پیش‌نویس اعلامیه نهایی شامل حمایت غیرمستقیم از جاه‌طلبی‌های آن باشد، مخالفت قاطع مصر و اتیوپی - اعضای آفریقایی که اخیراً به آن پیوسته بودند - باعث شد تصویب متن با شکست مواجه شود.

این دو کشور، به همراه نیجریه و اوگاندا که در ژانویه ۲۰۲۵ به عنوان شریک به این گروه پیوستند، با ذکر صریح نام آفریقای جنوبی مخالفت کردند. این امر برزیل، پیشنهاددهنده‌ی این پیشنهاد، را مجبور کرد تا ارجاع به پرتوریا را پس بگیرد و به یک فرمول‌بندی بی‌طرفانه‌تر بازگردد. با وجود این امتیاز، قاهره و آدیس آبابا از تأیید این اعلامیه خودداری کردند و رویکردی را که به باور آنها وحدت آفریقا را تهدید می‌کند و تنش‌های منطقه‌ای را تشدید می‌کند، محکوم کردند.

این بن‌بست، واگرایی‌های فزاینده در درون بریکس را برجسته می‌کند، که گسترش اخیر آن، که قرار بود نفوذ ژئوپلیتیکی آن را تقویت کند، اکنون جستجوی اجماع را پیچیده می‌کند. عدم اتخاذ موضع مشترک در مورد اصلاحات شورای امنیت نشان می‌دهد که کشورهای عضو بریکس برای رقابت با نهادهای منسجم‌تری مانند گروه 20 یا اتحادیه اروپا در تلاش هستند.

آفریقای جنوبیِ به حاشیه رانده شده، تلاش کرد تا از طریق سخنگوی وزیر روابط بین‌الملل خود، این شکست را به تصویر بکشد و بر تعهد خود به اجماع ازولوینی تأکید کند - که تصریح می‌کند آفریقا باید دو کرسی دائم در شورا را بدون تعیین قبلی ذینفعان به دست آورد. با این حال، اختلافات آفریقایی در مورد این موضوع اکنون آشکار است. هر قدرت منطقه‌ای می‌خواهد یکی از این کرسی‌ها را اشغال کند: مراکش، مصر، اتیوپی، نیجریه و البته آفریقای جنوبی.

این اختلاف نظر در زمانی مطرح می‌شود که اصلاح شورای امنیت به طور فزاینده‌ای ضروری شده است. در مواجهه با ناکارآمدی فزاینده سازمان ملل در پاسخ به بحران‌های معاصر و فلج شدن شورا ناشی از سوءاستفاده پنج عضو دائم از حق وتو، صداهای بسیاری برای بازنگری در نظم جهانی بلند شده است.

دو پیشنهاد اصلی مورد مخالفت قرار گرفته‌اند: پیشنهاد گروه چهار (ژاپن، آلمان، هند، برزیل) که پیشنهاد اضافه شدن شش عضو دائم، از جمله دو عضو آفریقایی نامشخص، با حفظ حق وتو برای پنج عضو فعلی را می‌دهد؛ و گروهی از کشورها (ایتالیا، پاکستان، اسپانیا، آرژانتین، مکزیک، کره جنوبی، لهستان، ترکیه) که طرفدار افزایش تعداد اعضای شورا به ۲۵ عضو هستند، تنها با اضافه شدن اعضای غیردائم، اما با اختیارات طولانی‌تر.

هرگونه اصلاحی منوط به اراده اعضای دائمی فعلی، از جمله چین و روسیه است که اگرچه با گسترش دایره اعضای دائمی مخالفند، اما علناً از آرمان‌های برزیل، هند و آفریقای جنوبی برای ایفای نقش بیشتر در حکومت جهانی حمایت می‌کنند. با این حال، حمایت مسکو و پکن همچنان مبهم است و بین استراتژی دیپلماتیک و دفاع از منافع خود در چارچوب نظم مستقر در نوسان است.

مسیر رسیدن به یک شورای امنیت اصلاح‌شده، نماینده‌تر و عادلانه‌تر همچنان با موانعی روبرو است. بازی‌های قدرت، رقابت‌های منطقه‌ای و محاسبات سیاسی، چشم‌انداز تغییر را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهند. تا زمانی که اجماع آفریقایی در مورد ذینفعان کرسی‌های دائمی آینده حاصل نشود و قدرت‌های بزرگ از واگذاری امتیازات خود امتناع ورزند، سازمان ملل متحد در معرض خطر انجماد و ناتوانی در انعکاس واقعیت‌های ژئوپلیتیکی قرن بیست و یکم قرار دارد.