Diplomatie opnieuw gedefinieerd: een verhaal van strategie en spektakel van Washington tot Rabat

Een machtsvertoon in Washington

Op 22 mei 2025 ontvouwde zich een zeer geladen diplomatieke scène in Washington. De Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa bevond zich tijdens een officieel bezoek in het middelpunt van een confrontatie die was georkestreerd door de Amerikaanse president Donald Trump. Als onderdeel van een geënsceneerd spektakel in het Witte Huis gaf Trump abrupt opdracht de lichten te dimmen en werden video's geprojecteerd die naar verluidt aanvallen op blanke Zuid-Afrikaanse boeren lieten zien. De bedoeling was duidelijk: provoceren, verontrusten en dominantie laten gelden.

Waarnemers en analisten gaven uiteenlopende interpretaties. Sommigen zagen het als vergelding voor de Zuid-Afrikaanse wet op landonteigening die op 23 januari 2025 werd aangenomen en die blanke landeigenaren – die 80% van het landbouwareaal in handen hebben – van hun bezittingen beroofde. Anderen wezen op de rechtszaak van Pretoria tegen Israël bij het Internationaal Gerechtshof in 2023, waarbij Tel Aviv werd beschuldigd van genocide in Gaza. Een kleinere groep noemde de veranderende positie van Zuid-Afrika binnen de BRICS-landen en de vermeende dubbele standaarden die het land hanteert in internationale fora.

De opkomst van diplomatie in de open lucht

Dit incident weerspiegelt een diepere evolutie in diplomatiek gedrag. President Trump heeft een nieuwe stijl ontwikkeld – provocerend, ongefilterd en confronterend – die breekt met de traditionele diplomatieke etiquette. Deze aanpak, die voor het eerst naar voren kwam tijdens zijn ambtstermijn van 2017-2021, streeft ernaar resultaten te boeken door middel van shock, spektakel en psychologische druk.

Wereldleiders die het Witte Huis betreden, moeten nu navigeren door een vijandige omgeving die hen uit balans brengt. Verschillende opmerkelijke voorbeelden versterken deze dynamiek.

In 2018 overhandigde Trump de Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman enorme posters van Amerikaanse wapens die aan Riyad waren verkocht. Deze theatrale zet bevestigde Washingtons strategische voorwaarden: Amerikaanse veiligheid in ruil voor Saoedische energie. De impliciete herinnering aan het Quincy Pact uit 1945 – tussen Franklin D. Roosevelt en koning Abdulaziz – was onmiskenbaar.

Zo stelde Trump tijdens het bezoek van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky in februari 2025 botweg dat Oekraïne zijn diplomatieke invloed had uitgeput. Zelensky probeerde deze bewering te weerleggen, maar werd de mond gesnoerd door vicepresident James Davis Vance, die aangaf dat er geen concessies meer zouden worden gedaan.

Diplomatie door verstoring

Trumps aanpak is gebaseerd op zeven herkenbare tactieken:

Het opleggen van nieuwe onderhandelingskaders
Het herzien van agenda's en het signaleren van een einde aan verouderde allianties

Het bevestigen van asymmetrie
Het dwingen van zwakkere staten om zich te herijken of in isolement te raken

Het mobiliseren van de media
Het strategisch inzetten van publieke aandacht om de opinie te beïnvloeden en tegenstanders te ontmaskeren

Het confronteren van journalisten
Het afdoen van kritische pers als incompetent om de controle over het narratief te versterken.

Controle over de resultaten van bezoeken
Het eisen van nauwkeurige afstemming vóór het bezoek of het reduceren van bilaterale gesprekken tot spektakel.

Het ensceneren van protocolfouten
Het inzetten van berekende symbolische fouten – zoals het verwisselen van vlaggen – om bezoekers te verontrusten.

Het herijken van allianties
Het aanzetten van traditionele bondgenoten tot het accepteren van nieuwe realiteiten gebaseerd op transactionele diplomatie.

Een contrasterende stijl: de diplomatie van Zijne Majesteit Koning Mohammed VI

In schril contrast hiermee belichaamt Zijne Majesteit Koning Mohammed VI van Marokko een verfijnde en afgemeten diplomatieke aanpak. Zijn stijl benadrukt helderheid, soevereiniteit en strategische timing – waarbij confrontatie wordt vermeden ten gunste van precisie.

Belangrijke kenmerken van dit model:

Selectieve media-interactie
De koning spreekt zelden, maar weloverwogen, en vermijdt improvisatie of verkeerde interpretatie.

Directe en rationele communicatie
Zijn toespraken zijn beknopt en doelgericht, met duidelijk omschreven doelstellingen en doelgroepen.

Strategische timing
Boodschappen worden afgestemd op nationale prioriteiten en overgebracht wanneer dat het meest effectief is.

Vaste onderhandelingsparameters
Marokko trekt duidelijke grenzen in internationale betrekkingen, met name op het gebied van soevereiniteit.

Visiegedreven buitenlands beleid
De strategie van de monarchie combineert aanpassingsvermogen met geopolitieke doelstellingen op de lange termijn.

Diplomatiek versus inhoud

Terwijl Trumps stijl zich richt op dominantie door destabilisatie, geeft Zijne Majesteit Koning Mohammed VI de voorkeur aan diplomatie die verankerd is in nationaal belang en wederzijds respect. Waar de ene invloed zoekt door verstoring, probeert de andere invloed te verwerven door samenhang.

Beide stijlen spelen in op een evoluerende wereldorde die gekenmerkt wordt door herschikkingen, betwiste verhalen en toenemende multipolariteit. Hun contrast onthult meer dan alleen persoonlijkheid – het weerspiegelt twee paradigma's die strijden om invloed in de internationale betrekkingen.