Na COP30 luidt Wereldklimaatdag de alarmbel: dringende actie is nodig
8 december is elk jaar Wereldklimaatdag, een plechtige herinnering aan de klimaatnoodtoestand en de noodzaak van snelle en collectieve actie. Het evenement van dit jaar vindt slechts twee weken na de afsluiting van COP30 in Brazilië plaats en benadrukt de omvang van de uitdagingen waarmee veel landen, met name ontwikkelingslanden, worden geconfronteerd.
Sinds de eerste klimaattop in Berlijn in 1995 heeft de wereld grote vooruitgang geboekt in de ontwikkeling van klimaatbeleid, waarvan het Akkoord van Parijs uit 2015 de hoeksteen blijft. Dit akkoord heeft tot doel de wereldwijde temperatuurstijging te beperken tot minder dan 2°C ten opzichte van het pre-industriële tijdperk. De geboekte vooruitgang is echter nog steeds onvoldoende om de klimaatcrisis te stoppen, waarvan de gevolgen landen in het Zuiden bijzonder hard treffen.
Klimaatverandering verergert de menselijke, ecologische en economische ongelijkheid, met name in Afrika en kleine eilandstaten in ontwikkeling. Aanhoudende droogtes, stortregens en extreme hittegolven: deze verschijnselen ondermijnen de voedselzekerheid en verminderen de landbouwopbrengsten, waardoor miljoenen mensen in nog grotere moeilijkheden terechtkomen. In verschillende kustgebieden van West-Afrika dwingt kusterosie al duizenden inwoners hun huizen te ontvluchten, terwijl overstromingen en aardverschuivingen levens blijven eisen en essentiële infrastructuur verwoesten.
Eilandstaten behoren ook tot de meest kwetsbare gebieden. Hun lage ligging, de hoge bevolkingsconcentratie in kustgebieden en hun afhankelijkheid van kwetsbare sectoren zoals toerisme en visserij plaatsen hen in de frontlinie van klimaatrisico's. Stijgende zeespiegels, verzilting van het grondwater en de toenemende frequentie van hevige orkanen bedreigen hun economische, sociale en ecologische voortbestaan direct.
De regeringen van deze landen moeten steeds hogere budgetten vrijmaken voor rampenbestrijding, waardoor hun economische kwetsbaarheid toeneemt. Toenemende voedselimport, verwoesting van infrastructuur en de druk op openbare diensten verhogen hun financiële lasten verder. Ironisch genoeg behoren deze staten tot de landen die het minst verantwoordelijk zijn voor de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen.
COP30 boekte enige vooruitgang, met name wat betreft de financiering van adaptatie en de implementatie van een mechanisme ter dekking van klimaatgerelateerd verlies en schade. Er werd echter ook gewezen op diepe politieke verdeeldheid. De grootste onenigheid betreft de toekomst van fossiele brandstoffen: verschillende producerende en consumerende landen blokkeerden de goedkeuring van een duidelijk tijdschema voor de uitfasering van koolstof, waardoor onzekerheid ontstond over 's werelds belangrijkste emissiebron.
Op deze Wereldklimaatdag is één conclusie onontkoombaar: de instrumenten bestaan, evenals de mechanismen voor dialoog, maar ze blijven ontoereikend zonder een sterke, collectieve politieke wil. De toekomst van het klimaat zal afhangen van het vermogen van landen om ambitie, financiering en snelle actie te combineren. Zonder dit zullen de toezeggingen slechts verklaringen blijven, die niet in staat zijn een crisis te beteugelen die de stabiliteit van miljoenen levens nu al bedreigt.