Nederland verschuift naar het centrum: Rob Jetten wordt premier

Nederland krijgt met de 38-jarige Rob Jetten een liberale premier, al is de politieke koers van een nieuwe coalitieregering nog zeer onduidelijk.

Volgens exitpolls zal de liberaal-democratische partij D66 de grootste partij zijn, met 27 zetels in het 150 zetels tellende Lagerhuis, dat zal bestaan ​​uit 15 verschillende partijen. De opkomst bedroeg ongeveer 76%, iets lager dan in 2023.

Ook al wint de extreemrechtse PVV de meeste stemmen, alle andere grote partijen hebben aangegeven niet met Geert Wilders te willen samenwerken bij de vorming van een nieuw kabinet. Jetten wordt dus automatisch premier.

D66 vierde de uitslag in Leiden. Terwijl Rob Jetten, die volgend jaar met zijn Argentijnse partner trouwt, het podium op sprong, barstte de zaal met 700 partijleden los in een scanderend "het kan wel - ja we kunnen, ja we kunnen!"

De stemming was euforisch toen Jetten aankondigde dat ze ‘het hoofdstuk Wilders zouden afsluiten’ en naar een positieve toekomst zouden toewerken.

"Er moet een kabinet komen dat alle Nederlanders vertegenwoordigt, zodat dit over vier jaar geen thema meer hoeft te zijn", zei Jetten na afloop tegen verslaggevers in een perszaal die werd overspoeld door zo'n 50 journalisten uit binnen- en buitenland. "D66 heeft laten zien dat ze door samenwerking grote verschillen kan overbruggen.

“We moeten samen een stabiel kabinet vormen dat snel aan de slag gaat met de grote thema’s van deze campagne.”

Wat u moet weten over de werking van het Nederlandse kiesstelsel

De exitpolls leidden tot het onmiddellijke aftreden van GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans na de zwakke resultaten van de partij. Volgens de exitpoll ligt de alliantie op koers om 20 zetels te winnen, een verlies van vier ten opzichte van de verkiezingen van 2023. Timmermans had vóór de stemming duidelijk gemaakt dat hij premier wilde worden.

In een korte toespraak tot de achterban zei hij zeer teleurgesteld te zijn over de uitslag en dat hij onvoldoende mensen had kunnen overtuigen de boodschap van GroenLinks-PvdA te steunen.

"Als leider zal ik daar de verantwoordelijkheid voor nemen", zei hij. "Het is tijd om een ​​stap terug te doen en het leiderschap over te dragen aan de volgende generatie. Dat is wat een leider hoort te doen."

De GroenLinks-PvdA-fractie komt donderdag bijeen om te bespreken wie Timmermans als lijsttrekker opvolgt. Oud-GroenLinks-leider Jesse Klaver en de Amsterdamse sociaal ambtenaar Marjolein Moorman zijn de meest genoemde namen.

Moorman vertelde aan de NOS dat ze erg verdrietig was over het vertrek van Timmermans, maar weigerde te reageren op vragen over haar toekomst. "Ik ben blij dat er met een ruime meerderheid op democratische partijen is gestemd", zei ze.

Aanhang Wilders keldert

PVV-leider Geert Wilders, die bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 naar verwachting 12 van de 37 zetels zal verliezen, zei in Den Haag dat hij op een andere uitslag had gehoopt.

Wilders veroorzaakte afgelopen zomer de val van de huidige coalitie door zijn ministers terug te trekken in een conflict over strengere asielregels. Sindsdien hebben alle andere grote partijen aangegeven geen coalitie meer met hem te willen vormen.

Hij zei dat zijn partij ruggengraat had getoond door uit de coalitieregering te stappen en dat hij daar geen spijt van had. Hij voegde eraan toe dat de weigering van veel partijen om met de PVV een nieuw kabinet te vormen, sommige aanhangers mogelijk ertoe heeft aangezet elders te stemmen.

“We hebben nog steeds 1,7 miljoen kiezers en zijn nog steeds een hele grote partij in Nederland”, zei hij.

NOS exit poll results
D66 27 (9)
PVV 25 (37)
VVD 23 (24)
GL-PvdA 20 (25)
CDA 19 (5)
JA21 9 (1)
FvD 6 (3)
BBB 4 (7)
SP 3 (5)
Denk 3 (3)
PvdD 3 (3)
SGP 3 (3)
CU 2 (3)
Volt 1 (2)
50+ 2 (0)

VVD-leider Dilan Yesilgöz beklom het podium tijdens het naverkiezingsevenement van haar partij en scandeerde "Dilan, Dilan". Ze bedankte haar team, dat volgens haar als leeuwen had gevochten. Sommige peilingen schatten de steun voor de partij eerder in de campagne op slechts 15 zetels.

Yesilgöz feliciteerde vervolgens D66, CDA en JA21 met hun winst in de peilingen. Ze herhaalde ook haar eerdere verklaring dat ze hoopt deel uit te maken van een centrumrechtse regering met de drie andere partijen – wat alleen mogelijk zou zijn als de exitpolls kloppen.

Jetten gaf echter in interviews na de peiling aan dat hij zou kiezen voor een coalitie van CDA, GroenLinks-PvdA en de VVD. Die vier partijen plus de PVV zullen na telling van alle stemmen de grootste zijn en zo'n combinatie zou de "logische" keuze zijn, zei hij.

Dat betekent dat de koers van het volgende Nederlandse kabinet open blijft. Een centrumlinkse coalitie zou kunnen rekenen op 88 zetels in de Tweede Kamer, terwijl een centrumrechtse alliantie met D66 er 79 zou hebben – wat volgens commentatoren te riskant is voor een stabiele coalitie.