Nederland gaat academici screenen om kennislekken te stoppen

Nederland gaat nieuwe wetgeving invoeren om alle onderzoekers en studenten die toegang hebben tot gevoelige informatie te screenen. Zo wordt voorkomen dat kennis in het buitenland terechtkomt.

In een eerste concept van de Wet screening kennisveiligheid , ingediend door minister Eppo Bruin van Onderwijs, worden China, Rusland en Iran genoemd als landen die baat kunnen hebben bij Nederlandse wetenschappelijke kennis, bijvoorbeeld voor de ontwikkeling van wapensystemen.

Het ministerie van Onderwijs schat dat jaarlijks zo'n 8.000 onderzoekers en studenten worden gecontroleerd, waaronder ook Nederlanders.

Instellingen en universiteiten voeren momenteel zelf antecedentenonderzoek uit naar nieuwe medewerkers. Dat heeft de afgelopen jaren geleid tot honderden afwijzingen, zo blijkt uit onderzoek van de NOS.

De nieuwe wet zal een veel grondiger onderzoek mogelijk maken, dat naast een politiedossier en eerdere studie- en werkervaring ook de familieachtergrond en contacten met bepaalde regimes zou omvatten. Informatie verzameld door de Nederlandse inlichtingendiensten zou ook een rol spelen in de risicobeoordeling.

Instellingen en universiteiten hebben drie maanden de tijd om met suggesties te komen over de nieuwe wetgeving.

Universiteiten hebben al gewaarschuwd dat de screening getalenteerde academici kan afschrikken die ervoor kiezen om ergens anders heen te gaan. Maar volgens Bruins overwegen andere landen soortgelijke wetgeving.

Een heikel punt voor sommige parlementsleden is de opname van alle buitenlandse en Nederlandse academici in plaats van alleen die uit landen die als riskant zijn aangemerkt. Bruins zei dat een brede screening niet alleen discriminatie zou voorkomen, maar dat buitenlandse inlichtingendiensten erom bekend staan ​​druk uit te oefenen op academici uit andere landen dan hun eigen land. 

De screeningwet identificeert een aantal specifieke gebieden die van invloed zijn op de nationale veiligheid, waaronder raketwetenschap, AI, kwantumtechnologie, biotechnologie en microchiptechnologie.

Bruins gaf toe dat de screenings niet onfeilbaar zijn. Een persoon die veilig wordt geacht om met gevoelige informatie te werken, kan op een later moment in zijn carrière worden gerekruteerd door een buitenlands agentschap. Het zal in ieder geval bepaalde extra voorwaarden stellen aan de toegang tot gevoelige informatie en technologie, zei hij.