De koude waarheid achter politieke verschuivingen: hoe liberalen de moderne crisis niet aanpakken

Bij het onderzoeken van de opkomst van populistische leiders valt één belangrijk inzicht op: autoritaire regimes, vaak vermomd als democratieën, gedijen door de publieke instemming te manipuleren. Deze regimes beheren op behendige wijze de ontevredenheid van de massa's, bieden de illusie van vooruitgang en welvaart terwijl ze de oppositie het zwijgen opleggen. Door een visie te creëren van een naderende, verbeterde toekomst, verzekeren ze zich van steun, vaak door angst en het tot zondebok maken van vermeende vijanden. Deze strategie wordt gebruikt door leiders over de hele wereld, van Egypte tot India, die traditionalisme combineren met modernisering en zowel stabiliteit als vooruitgang beloven.

De voordelen van deze "modernisering" blijven echter beperkt tot een selecte groep, terwijl de bredere bevolking worstelt met toenemende ontevredenheid. Populisme wordt het instrument om deze ontevredenheid te beheren, hetzij door het creëren van een "vijand" of door het het zwijgen opleggen van critici. De belofte van verandering is krachtig, maar het gaat vaak meer om het behouden van controle dan om het echt transformeren van de samenleving.

Deze dynamiek beperkt zich niet tot niet-westerse staten; dezelfde trends zijn ook in het Westen waarneembaar. Globalisering en vrijemarktkapitalisme hebben de wereld dichter bij elkaar gebracht, maar ook de kloof tussen winnaars en verliezers benadrukt. Terwijl de rijken floreren, voelen veel mensen uit de arbeidersklasse zich achtergesteld en worstelen ze met de-industrialisatie en onstabiele banen. Het onvermogen om deze verschillen aan te pakken is een van de belangrijkste factoren die populistische bewegingen aanjagen, waarbij beloften van verandering - zonder zinvolle structurele hervormingen - worden gepresenteerd als oplossingen.

Leiders als Trump hebben op deze onvrede ingespeeld en zichzelf gepositioneerd als kampioenen van de vergeten massa's, terwijl hun tegenstanders, vaak gevangen in achterhaalde liberale idealen, er niet in slagen om concrete oplossingen te bieden. Zonder de diepere economische crises aan te pakken, worstelen liberalen om een ​​overtuigende visie voor de toekomst te presenteren. De opkomst van extreemrechts laat zien dat het in deze context een effectieve strategie wordt om een ​​beroep te doen op emoties, angsten en vooroordelen.

Het liberale model, dat ooit beloofde om economische welvaart in evenwicht te brengen met sociale rechtvaardigheid, is mislukt. In het kielzog van de globalisering hebben veel gemeenschappen in het Westen hun economische fundamenten zien eroderen en de voordelen van technologische en sociale vooruitgang zijn hen grotendeels voorbijgegaan. Ondertussen is er in het mondiale Zuiden een nieuwe onderklasse ontstaan ​​als gevolg van ongereguleerd kapitalisme en de opkomst van precaire arbeid.

Wat deze trends benadrukken is het onvermogen van het mainstream liberalisme om zich aan te passen aan een wereld waarin traditionele sociale regelingen instorten. Progressieven richten zich vaak op abstracte waarden en instellingen, terwijl ze er niet in slagen om tastbare oplossingen te bieden die de echte economische onzekerheden aanpakken waarmee mensen worden geconfronteerd. Dit is de leegte die populistische leiders opvullen door snelle oplossingen te bieden, vaak ten koste van rationeel beleid of sociale cohesie.

De les hier is duidelijk: om democratie te laten floreren, moet ze zich aanpassen aan de economische realiteit van een geglobaliseerde wereld, waar velen zich buitengesloten voelen van de voordelen van vooruitgang. Totdat de diepe structurele ongelijkheden worden aangepakt, zal de opkomst van autoritaire figuren het politieke landschap blijven verstoren en zal de belofte van een rechtvaardige samenleving voor te veel mensen onbereikbaar blijven.