Amsterdamse burgemeester biedt excuses aan Joden aan voor ‘moreel falen’ stad

Er klonken gemengde, maar overwegend positieve reacties op de excuses die de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema donderdag aan de Joodse gemeenschap aanbood voor de samenwerking van de stad met de nazi's tijdens de Tweede Wereldoorlog.

In haar toespraak bij de herdenking van de Holocaust in de Hollandsche Schouwburg zei de burgemeester dat de “autoriteiten en ambtenaren van de stad niet alleen koud en formalistisch waren, maar zelfs bereid waren de bezetters te helpen.”

Halsema verwees naar de gemeentelijke diensten die "de ene maatregel na de andere hielpen uitvoeren", waaronder de registratieplicht voor Joden, nog voordat de Duitsers het stadsbestuur hadden overgenomen. Ook de Amsterdamse politie hielp mee met de deportaties.

Vervoersmaatschappij GVB stelde trams ter beschikking en vervoerde Joden naar de locaties vanwaar ze naar de kampen werden gebracht. Van de 80.000 Joodse Amsterdammers werden er 60.000 vermoord.

De mensen die terugkeerden, ontdekten dat hun huizen geplunderd of overgenomen waren. "Anderen die erin slaagden hun huis terug te krijgen, werden geconfronteerd met een overheidsinstantie die achterstallige betalingen eiste", aldus Halsema.

“De onvermijdelijke conclusie moet zijn dat de stad moreel gefaald heeft”, zei ze.

Halsema zei dat de excuses gepaard zouden moeten gaan met een materiële compensatie en kondigde aan dat er 25 miljoen euro zou worden vrijgemaakt om het Joodse leven in de stad te bevorderen. Een commissie onder leiding van voormalig PvdA-minister Jet Bussemaker zal samen met Joodse organisaties bepalen hoe het geld zal worden besteed. "Zonder Joods leven geen Amsterdam", aldus Halsema.

Het Israël Informatie- en Documentatiecentrum CIDI noemde de excuses "een prachtig gebaar" en prees de burgemeester voor zijn moed om "een zwarte bladzijde in de geschiedenis van Amsterdam" onder ogen te zien. De organisatie zei ook dat het lang had geduurd voordat de "pijnlijke rol" van de gemeenteambtenaren werd erkend, maar dat de excuses "beter laat dan nooit" kwamen.

Mensen die bij de toespraak aanwezig waren, waren het daar roerend mee eens. Een vrouw zei dat de excuses "eerder hadden moeten komen" en een ander zei dat "het passend en gevoelig was om dit in tijden als deze te zeggen".

De Amsterdamse rabbijn Abraham Rosenberg zei dat de toespraak “uit het hart kwam”.

De Joodse organisatie Centraal Joods Overleg (CJO) zei dat ze de details van de toespraak en de mogelijke gevolgen voor andere lokale overheden zouden bestuderen. "De excuses en het bijbehorende financiële gebaar zijn bedoeld om de identiteit, trots en veerkracht van de Joden in Amsterdam te herstellen", aldus het CJO in een schriftelijke reactie.