BRICS uiten wantrouwen tegen westerse wereldorde

De elf lidstaten van het BRICS-blok kwamen zondag in Rio de Janeiro bijeen onder strenge beveiliging. De topconferentie was van grote symbolische betekenis, te midden van toenemende handels- en geopolitieke spanningen. De groep, die sinds 2023 is uitgebreid met landen als Iran en Ethiopië, onder leiding van China, India, Brazilië, Rusland en Zuid-Afrika, wil de contouren van de wereldmacht hertekenen.

Vanaf het begin uitten de leiders duidelijke, maar niet expliciete, kritiek op de Verenigde Staten. In een gezamenlijke verklaring hekelden ze het "unilaterale" gebruik van tarieven en protectionistische maatregelen, verwijzend naar praktijken die "de wereldhandel verstoren" en de wereldwijde economische groei bedreigen. De nieuwe dreigementen met tarieven die Washington al in augustus met 50% dreigde te verhogen, aldus de Amerikaanse minister van Financiën Scott Bessent.

De Braziliaanse president Luiz Inacio Lula da Silva, gastheer van de top, uitte zijn bezorgdheid over een multilateraal systeem in crisis. "We zijn getuige van een ongekende ineenstorting van het multilateralisme", verklaarde hij, en riep op tot een herziening van de internationale machtsverhoudingen, die volgens hem gedomineerd worden door het Westen.

Maar achter de retoriek van eenheid komen verdeeldheid en verdeeldheid naar boven. De afwezigheid van Xi Jinping, een primeur sinds hij aan de macht kwam, en de deelname van Vladimir Poetin uitsluitend via videoconferentie, verzwakten het beeld van een verenigd front. De Russische president toonde zich echter vol vertrouwen en verklaarde dat "het tijdperk van het unipolaire systeem voorbij is".

Conflicten in het Midden-Oosten stonden centraal in de debatten. Brazilië nam een ​​harde lijn aan tegen Israël en veroordeelde "genocide in Gaza", terwijl de BRICS-landen opriepen tot een onmiddellijk staakt-het-vuren en de volledige terugtrekking van Israëlische troepen. Tegelijkertijd werden de aanvallen van juni op Iran omschreven als een "schending van het internationaal recht", zonder de daders expliciet te noemen. Interne onderhandelingen over deze gevoelige kwesties hebben de groeiende spanningen binnen een blok dat sinds de uitbreiding heterogener is geworden, aan het licht gebracht.

Naast deze geopolitieke kwesties hebben de BRIC-landen hun bereidheid getoond om hun samenwerking op strategische gebieden te versterken: kunstmatige intelligentie, gezondheid en klimaat. Er worden momenteel teksten opgesteld, met name ter voorbereiding op de COP30, die Brazilië in november in de Amazonestad Belém zal organiseren.

Ondanks hun ambities voor wereldwijd leiderschap en hun positionering als de stem van het Zuiden, worstelt de BRIC-groep er nog steeds mee om met één stem te spreken. De top in Rio markeert echter een keerpunt in de bevestiging van een ontluikende multipolaire wereldorde.