Historische overeenkomst bij de WHO om toekomstige pandemieën beter te voorkomen

Na ruim drie jaar van zware onderhandelingen werd dinsdag door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) een historische internationale overeenkomst over het voorkomen en bestrijden van pandemieën aangenomen.

"Deze overeenkomst is een overwinning voor de volksgezondheid, de wetenschap en multilaterale actie. Het stelt ons in staat om de wereld gezamenlijk beter te beschermen tegen toekomstige pandemische bedreigingen", aldus WHO-chef Tedros Adhanom Ghebreyesus, geciteerd in een verklaring.

"Vandaag is een geweldige dag, een historische dag", vertelde hij aan AFP.

De tekst, die werd aangenomen tijdens de jaarlijkse vergadering van de lidstaten van de Wereldgezondheidsorganisatie, zorgt voor een snellere en effectievere wereldwijde coördinatie om pandemierisico's te voorkomen, op te sporen en er sneller op te reageren, na het collectieve falen om Covid-19 te bestrijden, dat miljoenen levens heeft geëist en de wereldeconomie heeft verwoest.

Een succes na vaak moeizame en flinterdunne onderhandelingen, in een context van drastische bezuinigingen op het budget van de WHO, terwijl de crisis steeds groter wordt.

De resolutie over de overeenkomst werd maandagavond in de commissie aangenomen met 124 stemmen voor en 0 stemmen tegen. Tot de landen die zich van stemming onthielden behoorden Iran, Israël, Rusland, Italië, Slowakije en Polen.

Hoewel de Amerikaanse terugtrekking uit de WHO, waartoe Donald Trump na zijn terugkeer in het Witte Huis heeft besloten, pas in januari volgend jaar van kracht zal worden, hadden de Verenigde Staten zich de afgelopen maanden al teruggetrokken uit de onderhandelingen. En het land stuurde geen enkele afgevaardigde naar de vergadering.

"De Covid-19-pandemie was een elektroshock. Ze herinnerde ons er op brute wijze aan dat virussen geen grenzen kennen, dat geen enkel land, hoe machtig ook, een wereldwijde gezondheidscrisis alleen aankan", merkte de Franse ambassadeur voor wereldgezondheid, Anne-Claire Amprou, op, die de onderhandelingen mede voorzat.

De overeenkomst moet ervoor zorgen dat mensen in geval van een pandemie gelijke toegang hebben tot gezondheidsproducten. Deze kwestie vormde de kern van veel klachten uit armere landen tijdens de Covid-19-pandemie, toen ze zagen dat rijke landen vaccindoses en andere tests hamsterden.

De onderhandelingen liepen lang vast op belangrijke kwesties, zoals het monitoren van pandemieën en het delen van gegevens over opkomende ziekteverwekkers en de voordelen die ze opleveren, zoals vaccins, tests en behandelingen.

De kern van de overeenkomst is een nieuw mechanisme voor 'toegang tot ziekteverwekkers en verdeling van voordelen' (PABS), dat 'zeer snelle en systematische uitwisseling van informatie over de opkomst van ziekteverwekkers met pandemisch potentieel' mogelijk moet maken, aldus mevrouw Amprou.

En elk farmaceutisch bedrijf dat akkoord gaat met deelname aan het mechanisme, zal in het geval van een pandemie de WHO "snel toegang moeten geven tot een gericht percentage van 20% van zijn realtimeproductie van veilige vaccins, behandelingen en diagnostische producten", inclusief "minimaal 10%" als donatie en het resterende percentage "tegen een betaalbare prijs".

De praktische details van het mechanisme – dat als het pareltje van de overeenkomst wordt beschouwd – moeten nog worden onderhandeld, binnen de komende één à twee jaar, voordat de overeenkomst kan worden geratificeerd. Er zijn zestig ratificaties nodig voordat het verdrag in werking treedt.

De overeenkomst versterkt ook het multisectorale toezicht en de ‘one health’-benadering (mens, dier en milieu).

"Als we weten dat 60% van de opkomende ziekten wordt veroorzaakt door zoönosen, dat wil zeggen ziekteverwekkers die van dieren op mensen worden overgedragen, is dat natuurlijk belangrijk", benadrukt mevrouw Amprou.

Het stimuleert ook investeringen in zorgstelsels, zodat landen over voldoende personeel en sterke nationale regelgevende instanties beschikken.

Gedurende de drie jaar van onderhandelingen is er fel verzet tegen de overeenkomst. Zij zijn van mening dat deze de soevereiniteit van staten zal beperken.

In 2023 riep miljardair Elon Musk, die tot de naaste omgeving van Donald Trump behoort, landen op om "hun gezag niet op te geven" in het licht van de voorgestelde internationale overeenkomst om pandemieën te bestrijden.

De WHO beschuldigde hem er vervolgens van dat hij ‘nepnieuws’ verspreidde.

"De pandemieovereenkomst zal daar niets aan veranderen. De overeenkomst zal landen helpen zich beter te beschermen tegen pandemieën. "Het zal ons helpen mensen beter te beschermen, of ze nu in rijke of arme landen wonen", antwoordde Tedros Adhanom Ghebreyesus.